Koalicja Antyhitlerowska

     Polska była pierwszym krajem w Europie i na świecie, który odważył się stawić czoła niemieckiej agresji. Chociaż kampania wrześniowa zakończyła się klęską, to postawa Polski spowodowała, że do wojny z Niemcami przystąpiły dwie ówczesne potęgi militarne, Anglia i Francja. Mimo, że ich działania nie wiązały się z żadną korzyścią militarną dla Polski, to jednak spowodowały, że po jej przegranej działania wojenne trwały nadal. Zostały wówczas zawiązane początki koalicji antyhitlerowskiej.

Sytuacja uległa dalszej zmianie gdy rozpoczęła się wojna radziecko – niemiecka w czerwcu 1941 roku. Powstała wtedy zupełnie nowa sytuacja. Oto do walczącej samotnie , po klęsce Francji, Wielkiej Brytanii dołączało państwo, które mogło zdecydować o dalszym przebiegu wojny. Nikt już wówczas nie zwracał uwagi na fakt, że nie tak dawno Stalin był przecież sojusznikiem Hitlera, wspólnie dokonując z nim ataku na Polskę.

Napad Niemiec na ZSRR było z jednej strony wielkim błędem Hitlera, który teraz walczył na dwa fronty, z drugiej strony było to zbawienie dla Wielkiej Brytanii. Zdawał sobie z tego doskonale Winston Churchill, premier Wielkiej Brytanii, który był żywo zainteresowany w umocnieniu oporu ZSRR. 22 czerwca premier Wielkiej Brytanii przez radio wygłosił więc przemówienie, w którym zapowiedział, że Anglia gotowa jest udzielić ZSRR wszelkiej pomocy ekonomicznej i technicznej w prowadzeniu wojny. Wobec faktu, że pomoc ta była Rosjanom bardzo potrzebna Stalin szybko przystał na rozpoczęcie obustronnych rozmów z Brytyjczykami.

12 lipca podpisano więc obustronny układ radziecko – brytyjski o współdziałaniu obydwu państw przeciwko Rzeszy. 18 lipca ZSRR zawarł podobny układ sojuszniczy z rządem emigracyjnym Czechosłowacji, a 30 lipca z rządem polskim. ZSRR wznowił w sierpniu stosunki dyplomatyczne z Belgią, Norwegią, Komitetem Wolnych Francuzów gen. Ch. de Gaullea.

Do ZSRR przybyła też misja amerykańska, która miała omówić warunki współpracy między obydwoma krajami. USA były jeszcze wtedy krajem neutralnym, ale sympatyzującym z krajami walczącymi z Niemcami.

2 listopada USA podpisały porozumienie z Wielką Brytanią w sprawie udostępnienia brytyjskich baz morskich i lotniczych na zachodniej półkuli siłom zbrojnym Stanów Zjednoczonych w zamian za przekazanie Wielkiej Brytanii 50 niszczycieli. USA udzielały też kredytów państwom walczącym z Niemcami na zakup broni.

14 sierpnia 1941 roku premier Wielkiej Brytanii i prezydent USA T. Roosevelt spotkali się na Atlantyku, na pancerniku” Prince of Walles” i podpisali Kartę Atlantycką. Dokument ten podpisało wiele krajów, które walczyły z Niemcami. Stała się ona podstawą kształtującą przyszłą koalicję antyhitlerowską. 24 listopada 1941 roku swój podpis złożył także J. Stalin. W Karcie Atlantyckiej zawarto deklarację, że kraje wyrzekają się celów zaborczych i ekspansywnych, nie chcą dokonywać zmian terytorialnych wbrew interesom innych krajów, dążą do współpracy gospodarczej między wszystkimi narodami. Wyrażały nadzieję, że po pokonaniu Niemców w świecie zapanuje trwały pokój. Zapewniano, że w przyszłości dojdzie do wyrzeczenia się przemocy.

W dniach 29 września 1941 – 1 października 1941 roku w Moskwie toczyły się trójstronne obrady radziecko – amerykańsko – brytyjskie. Rząd USA udzielił ZSRR bezprocentowej pożyczki na zakup broni w Stanach Zjednoczonych. Równocześnie do walczącego ZSRR drogą morską docierały brytyjskie dostawy sprzętu wojennego i amunicji. Uruchomiono je już w lecie 1941 roku. Dostawy amerykańskie pojawiły się w końcu roku. Stalin naciskał w rozmowach z Anglią na otwarcie II frontu w Europie Zachodniej, który odciążył by walczący ZSRR. Wielka Brytania nie była jeszcze jednak gotowa na ten krok.

        Poważne zmiany w układzie sił walczących w II wojnie światowej przyniosło włączenie się do niej Japonii i  Stanów Zjednoczonych. Od tego momentu, gdy Niemcy wypowiedziały wojnę USA, Stany stały się oficjalnie stroną w konflikcie . Oznaczało to, że do wojny przystępuje kraj o potężnej i prężnej gospodarce, kraj o nienaruszonych zasobach surowcowych i ludzkich. Był to kolejny decydujący moment w II wojnie światowej, oznaczający zacieśnienie współpracy między krajami walczącymi z Niemcami.

1 stycznia 1942 roku podpisano „ Deklarację Narodów Zjednoczonych” , która głosiła, że państwa uznają zasady wyłożone w Karcie Atlantyckiej, oraz że zobowiązują się do walki ze wszystkich sił z Niemcami, Włochami i Japonią i nie zawrą z tymi państwami żadnego separatystycznego pokoju.

26 maja 1942 roku podpisano układ o wzajemnej pomocy i współpracy i przyjaźni między ZSRR i Wielką Brytanią, a 11 czerwca tego roku taki sam układ podpisano ze Stanami Zjednoczonymi.

Kolejne ważne decyzje między krajami koalicji antyhitlerowskiej zapadły na konferencjach w  Teheranie, Jałcie i w Poczdamie.





KONFERENCJA W TEHERANIE



Konferencja rozpoczęła obrady 28 XI 1943, obradom przewodniczył prezydent amerykański Franklin Delano Roosevelt a uczestniczyli w niej Józef Stalin z Mołotowem, Winston Churchill z Anthony Edenem oraz Harry Hopkins. Konferencja trwała do 1 XII. Najwięcej czasu poświęcono operacji Overlord, którą planowano na maj 1944 roku W  sprawie Niemiec Stalin podobnie jak Anglosasi przychylał się do idei podziału, obawiając się, że zjednoczone Niemcy mogłyby w ciągu 25 – 30 lat odzyskać swą potęgę. zalecał zainstalowanie na terenie Niemiec baz sojuszniczych. analogiczny system zalecał w odniesieniu do Japonii.  Sprawa Polski dyskutowana była na szeregu spotkań. Prezydent amerykański wyraził zgodę na linię Odry na zachodzie i linię Curzona na wschodzie. Ze względów politycznych (zbliżające się wybory i potrzebne w nich głosy Polonii) nie chciał podpisywać żadnej deklaracji. Stalin i Mołotow zamierzali przyjąć jako punkt wyjścia debaty nad granicą rosyjsko – polską linię z 28 IX 1939 twierdząc, że jest to linia Curzona. Jednak prawdziwa linia Curzona pozostawiała po polskiej stronie Białystok i Przemyśl. Churchill zaproponował odbudowanie państwa polskiego w granicach linii Curzona na wschodzie a linią Odry na zachodzie z przyjęciem zasady wymiany ludności. Propozycję tę Roosevelt przyjął milcząco. Stalin był gotów przyjąć propozycję Churchilla pod warunkiem, że ZSRR otrzyma część Prus Wschodnich z Królewcem, mimo że teren ten nigdy nie należał do Rosji. W Teheranie Stalin atakował rząd polski w Londynie zarzucając mu współpracę z Niemcami.

W Teheranie dyskutowano też sprawę utworzenia międzynarodowej organizacji.  Roosevelt zaproponował aby Organizacja Narodów Zjednoczonych składała się ze zgromadzenia, w którym reprezentowane będą wszystkie państwa komitetu wykonawczego zajmującego się problematyką militarną. W tym komitecie zasiadać miały: ZSRR, USA, Wielka Brytania i Chiny. Potem 2 państwa europejskie, 1 z Ameryki południowej, 1 z bliskiego wschodu, 1 z dalekiego wschodu i 1 brytyjskie dominium. Konferencja w Teheranie była bardzo owocna, uzgodniono na niej podział ról w działaniach przeciw Niemcom. Anglosasi mieli skupić swój wysiłek przeciwko Francji, prowadząc jedynie pomocnicze operacje na terenie Włoch by odciążyć front francuski. Zrezygnowano z działania Anglosasów we wschodnim obszarze morza Śródziemnego. Tym samym Europa wschodnia i Bałkany miały się znaleźć w obszarze działań Armii Czerwonej i było oczywiste, że tereny te znajdą się w przyszłości w strefie wpływów radzieckich. Zachodnie mocarstwa uznały w zasadzie radziecki postulat powrotu do granic z 22 VI 1941 co oznaczało odejście od zasad Karty Atlantyckiej.

Konferencja teherańska (28 listopada 1943 - 1 grudnia 1943 w Teheranie) – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i ZSRR Józefa Stalina.

Była to pierwsza z trzech konferencji wielkiej trójki. Po niej odbyły się jeszcze dwie: konferencja jałtańska (luty 1945) oraz konferencja poczdamska (lipiec-sierpień 1945).

Postanowienia

USA i Wielka Brytania zobowiązały się do:

-utworzenia drugiego frontu w Normandii w maju 1944 roku

-udzielenia pomocy oddziałom Tito w Jugosławii

przy jednoczesnym wycofaniu poparcia dla czetników i rezygnacji z inwazji na Bałkanach poza Grecją przydzieloną do brytyjskiej strefy operacyjnej

-Ustalono nową granicę wschodnią Polski i ZSRR na tak zwanej linii Curzona, z poprawką Stalina uwzględniającą pakt Ribbentrop-Mołotow oraz porozumienie Stalina z Hitlerem odnośnie przesunięcia Linii Curzona na zachód tak aby ZSRR mógł zagarnąć Lwów, Brześć i Grodno.

-Rozmawiano także o utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz o Europejskiej Komisji Doradczej, która miała zadecydować o powojennych losach Niemiec, a Stalin zażądał wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach nadbałtyckich.

-Zażądano ponadto bezwarunkowej kapitulacji Niemiec.

-Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne - na mocy międzyalianckich uzgodnień Polska znalazła się w strefie okupacujnej Armii Czerwonej.

-Ustalono, iż Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne, zaś radziecka strefa okupacyjna Niemiec przylegać będzie do Polski, przez którą przebiegały linie komunikacyjne do tej strefy, co de facto przesądzało losy Polski. Ze względu na odbywające się jesienią 1944 roku w USA wybory prezydenckie na prośbę prezydenta Roosevelta liczącego na głosy Polonii amerykańskiej utajniono postanowienia wielkiej trójki w kwestii polskiej, tym samym USA sprzedało Polskę Stalinowi.





KONFERENCJA W JAŁCIE



Konferencja trwała od 4 – 11 lutego 1945 roku. Tematem obrad były 4 podstawowe problemy:

1.       Problem powołania do życia organizacji międzynarodowej,

2.       Problem okupacji Niemiec, mający największą wagę jeżeli chodzi o stosunki międzynarodowe,

3.       Problem Polski,

4.       Problem udziału ZSRR w wojnie przeciwko Japonii.

Francja nie została zaproszona na konferencję, jednak Anglosasom zależało aby odzyskała ona przynajmniej formalnie status mocarstwa, czemu sprzeciwiał się Stalin. Ostatecznie zgodzono się na wydzielenie Francji strefy okupacyjnej w Niemczech, ale pod warunkiem że nie naruszy ona stanu posiadania Związku Radzieckiego. Zgodzono się również aby Francja była reprezentowana w sojuszniczej radzie kontroli dla Niemiec.

Nie osiągnięto porozumienia w kwestii reparacji. Ustalono jedynie, że podstawą do dyskusji będzie kwota 20 miliardów dolarów. Na konferencji jałtańskiej Roosevelt zaakceptował linię Curzona jako wschodnią granicę Polski, Stalin nie zgodził się na oddanie Polsce Lwowa. Wskazywał natomiast, że gotów jest zapewnić Polakom rekompensatę na zachodzie. Nie było natomiast mowy o tym jakie obszary miała ta rekompensata obejmować.

Bardzo trudnym problemem w Jałcie był problem rządu polskiego. Anglosasi uważali, że rząd londyński Tomasza Arciszewskiego wypadł z gry, mimo iż mieli z tym rządem ważny sojusz.  W Jałcie uzgodniono w końcu rekonstrukcję Rządu Tymczasowego powołanego przez Stalina 21 grudnia 1944 roku.

Roosevelt nalegał by ZSRR przystąpiło do wojny przeciw Japonii. Nie wiedział czy prowadzone w tajemnicy badania nad bombą atomową skończą się na tyle wcześnie by można ją było wykorzystać przeciw Japonii. Rosjanie zgodzili się interweniować w drugim bądź trzecim miesiącu po zakończeniu wojny z Niemcami na określonych warunkach. Na koniec konferencji z inicjatywy Roosevelta przyjęto kolejną deklarację zasad tej wojny, tzw. Deklarację o Wyzwolonej Europie. Była tam mowa, że trzy wielkie mocarstwa udzielą pomocy narodom wyzwolonym, pokonanym i sprzymierzonym, które miały szybko przeprowadzić wybory i doprowadzić do utrwalenia demokratycznych rządów. Trzy mocarstwa miały także wziąć odpowiedzialność za losy narodów wyzwolonych, w tym również za losy narodów, które do tej pory znajdowały się po stronie nieprzyjacielskiej.

Postanowienia i decyzje podjęte na konferencji jałtańskiej.

wszyscy będą dążyć do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec i żadne z tych państw nie podpisze osobnego zawieszenia broni z rządem III Rzeszy
- powojenne Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne
- Związek Radziecki obiecuje przystąpić do wojny z Japonią najpóźniej w 3 miesiące po zakończeniu działań w Europie
- Niemcy zapłacą kontrybucję wojenną (ZSRR zażądał dla siebie 20 mld. dolarów, ale ten projekt upadł)
- zostanie powołana Międzynarodowa Komisja Reparacyjna, która będzie miała za zadanie opracować plan ściągania odszkodowań wojennych od Niemiec
- zostanie powołana Komisja ds. Powojennych Niemiec
- zostaną ukarani wszyscy zbrodniarze wojenni
*W trakcie konferencji jałtańskiej zdecydowano także o powojennym losie Polski:
- wschodnia granica Polski miała przebiegać wzdłuż linii Curzona z odchyleniem 5-8 km na rzecz Polski
- nie ustalono jeszcze ostatecznego kształtu zachodniej granicy; zdecydowano jedynie, że nasz kraj winien otrzymać "znaczny przyrost terytorialny", ale o ostatecznym kształcie tej granicy miała zadecydować konferencja pokojowa z Niemcami
- istniejący już w Polsce Rząd Tymczasowy nazwano Polskim Rządem Tymczasowym Jedności Narodowej (mieli do niego wejść także przedstawiciele polskich kół demokratycznych w Polsce i na emigracji) i określono jego zadanie, które polegało na przeprowadzeniu wyborów do przyszłego polskiego sejmu.
Mimo, że do zakończenia wojny zostało jeszcze kilka miesięcy to na konferencji w Jałcie zapadła ostateczna decyzja w sprawie powojennego losu Niemiec, Europy i przede wszystkim Polski.



KONFERENCJA W POCZDAMIE



         Trzecia z konferencji rozpoczęła obrady 17 lipca 1945roku, a więc już po zakończeniu działań wojennych w Europie. Nadal jednak trwała wojna Stanów Zjednoczonych z Japonią. były to bardzo ważne fakty, które w dużym stopniu wpłynęły na jej przebieg, choć tak naprawdę najważniejsze ustalenia zapadły już wcześniej, w Jałcie. Konferencja ta różniła się od pozostałym składem obradujących.  Reprezentacja wielkiej Brytanii i ZSRR nie uległa zmianie, ale na czele Stanów Zjednoczonych stał już inny prezydent – Harry Truman. Theodor Roosevelt już niestety nie żył. W toku dalszych rozmów zmienił się także premier Wielkiej Brytanii. Po wyborach Winstona Churchilla zastąpił Clement Attle

celem obradujących mocarstw było ustalenie warunków przyszłego traktatu pokojowego z Niemcami i zdecydowanie o losach tego kraju do chwili zwołania tejże konferencji.

Uchwały konferencji zostały ogłoszone 2 sierpnia 1945 roku. Postanowiono więc, że Niemcy zostaną rozbrojone czyli zdemilitaryzowane, zdemokratyzowane, pozbawione nazistowskiego charakteru. Zdecydowano, że zbrodniarze hitlerowscy zostaną osądzeni. Usankcjonowano praktycznie podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne: radziecką, amerykańską, brytyjską i francuską. należy podkreślić, że miał to być stan przejściowy, który miał się utrzymać do czasu zwołania przyszłej konferencji pokojowej. Problem jednak w tym, że takie obrady nie rozpoczęły się do dziś. Tak więc to co miało być stanem tymczasowym, stało się normą w powojennej Europie.

W trakcie konferencji zapadły też postanowienia w sprawie polskiej. Wielka Trójka podjęła decyzję w sprawie przyszłej polskiej granicy zachodniej. Postanowiono oddać pod administrację polską byłe terytoria niemieckie leżące na wschód od linii Odra – Nysa Łużycka, część Prus Wschodnich oraz obszar Wolnego Miasta Gdańska. Zdecydowano także o całkowitym przesiedleniu do Niemiec ludności niemieckiej pozostającej w Polsce. Ostateczne decyzje w sprawie polskiej granicy zachodniej odłożono do czasów przyszłej konferencji pokojowej.



Konferencja poczdamska (17 lipca 1945 – 2 sierpnia 1945 w Poczdamie) – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Harry'ego Trumana (który zastąpił zmarłego w kwietniu tego roku Franklina Delano Roosevelta), premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, którego w trakcie konferencji zastąpił od 28 lipca nowy premier tego państwa Clement Attlee, i premiera Związku Radzieckiego Józefa Stalina.

Była to ostatnia z trzech konferencji wielkiej trójki, miała miejsce po konferencji teherańskiej (28 listopada – 1 grudnia 1943) i konferencji jałtańskiej (4-11 lutego 1945).

Celem konferencji było ustalenie: trybu likwidacji skutków II wojny światowej, losów Niemiec, opracowanie traktatów pokojowych i zasad organizacji powojennego świata.

Główne postanowienia:

odpowiedzialnością za II wojnę światową obarczone zostały Niemcy hitlerowskie

demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja, decentralizacja oraz dekartelizacja Niemiec

odszkodowania dla państw poszkodowanych, wypłacane przez Niemcy

wschodnia granica Niemiec nie została ustalona, obowiązują do dziś obustronne porozumienia

15% reparacji wojennych przyznanych ZSRR miała otrzymać Polska



Powstanie ONZ

Powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych wiąże się nierozerwalnie z powstaniem i działaniami Wielkiej Koalicji. Był to sojusz państw walczących z faszyzmem podczas II wojny światowej. Bardzo szybko okazało się, że poprzedniczka ONZ, Liga Narodów, nie spełniła wiązanych z nią nadziei i nie zapobiegła kataklizmowi, jakim bez wątpienia była wojna światowa. Natomiast nowa organizacja staje się przedmiotem rozmów przywódców ówczesnych mocarstw od momentu, kiedy tworzy się tzw. Wielka Koalicja.

Pierwszy projekt organizacji przedstawia prezydent USA Roosevelt na konferencji w Teheranie. Zgodnie z tym pierwotnym projektem przewidywano powstanie trzech organów. Były to, Organizacja Ogólna, czyli forum, na którym można by omawiać dowolne zagadnienia i opracowywać zalecenia. Organizacja miałaby zbierać się na sesjach w różnych miejscach i jej tryb pracy byłby podobny do sesji Ligi Narodów. Drugi proponowany organ, to Komitet Wykonawczy złożony z 10 – 11 państw. Zdaniem pomysłodawcy miałby zajmować się zagadnieniami współpracy międzynarodowej w zakresie rolnictwa, ekonomii, ochrona zdrowia itp. Trzecim organem proponowano, aby był Komitet Czterech Policjantów, złożony z sygnatariuszy deklaracji moskiewskiej, czyli Wielka Trójka i Chiny. Miałby to być najważniejszy organ, odpowiedzialny za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa.

Ważnym etapem w kształtowaniu się ONZ była też konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie, gdzie rozstrzygnięto przede wszystkim prawo weta przysługującego wszystkim stałym członkom Rady Bezpieczeństwa.

Jednak o ostatecznym kształcie organizacji zadecydowała konferencja założycielska ONZ w San Francisco, gdzie w toku trwających od kwietnia do czerwca 1945 roku obrad opracowano Kartę Narodów Zjednoczonych, która to Karta weszła w życie 24 października 1945 roku. Dokument ten przede wszystkim określa cele omawianej organizacji.

Narody Zjednoczone dążą do następujących celów: Do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; w tym celu będą one podejmowały skuteczne zbiorowe środki dla zapobiegania i usuwania gróźb przeciwko pokojowi i dla uchylenia aktów agresji lub innych zamachów przeciwko pokojowi, oraz osiągały, przy pomocy środków pokojowych i zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, załatwianie lub rozstrzyganie sporów międzynarodowych albo sytuacji, które mogłyby doprowadzić do zakłócenia pokoju.

Siedziba ONZ stał się Nowy Jork, choć I Sesja Zgromadzenia Ogólnego odbyła się w 1946 roku w Londynie. Część organów ONZ ma swoja siedzibę również w Genewie, gdzie przed wojna mieściła się siedziba Ligi Narodów, ale również w Hadze, Nairobi i Wiedniu. Z ONZ współpracuje także wiele organizacji wyspecjalizowanych

Państwa założycielskie, które brały udział w konferencji w San Francisco nazywa się członkami pierwotnymi. Do tych państw należy również Polska. Razem państw tych jest 51.